بررسی باستانشناختی نقوش حیوانی در مهرهای ساسانی مجموعه نیری(موزه ملی)

چکیده: باتوجه به اهمیت مهرهای ساسانی که جزء اسناد و مدارک اصیل و دست اول محسوب می شوند، مطالعه ی جامع درمورد آنها امری ضروری و اجتناب ناپذیراست. هنر دوره ی ساسانی ازهرمنظری که بررسی شود دریچه ی تازه ای برگستره ی دانش باستان-شناسی می گشاید و جنبه های مختلف زندگی این دوره را نشان می دهد. هنر مهرسازی و حکاکی نقوش روی مهرها که هنری قدیمی محسوب می شود در دوران ساسانیان اهمیت ویژه ای یافت. نقوشی که براین سنگ ها حک شده، برخاسته از باور مردم آن روزگاراست و اعتقادات مذهبی و اسطوره ای و باورهای عامیانه ساسانیان را منعکس می کند. همین طور کاربرد این مهرها به عنوان تضمین سندهای اقتصادی و اداری و احکام حکومتی ازطریق گل مهرهای کشف شده از برخی محوطه ها به اثبات رسیده است.این مهرها توسط اقشار وسیعی از مردم ازجمله درباریان، کارگزاران دولتی، روحانیون، بازرگانان وغیره استفاده می شدند و اطلاعاتی درمورد شیوه ی روابط اجتماعی و اقتصادی بین مراکز گوناگون شاهنشاهی به دست می دهدند.هم چنین این نقوش که سبک های متفاوتی را در کنده کاری نشان می دهند- نشان دهنده ی پیشرفت هنر و فن آوری این دوره در زمینه ی تراش سنگ ها و حکاکی روی آنهاست. مهرهای ساسانی اگر دارای کتیبه ای با نام و عنوان صاحب مهر باشند تاحدودی رابطه نقش با جایگاه اجتماعی فرد را مشخص می کنند. روش های گوناگونی مانند، بررسی جنس و شکل مهر، کتیبه شناسی، خط شناسی و مطالعه نقوش به ویژه نقوش حیوانی، جهت مطالعه و پژوهش درمورد مهرهای این دوره وجوددارد. تحقیق پیش رو به روش مطالعه تطبیقی و کتابخانه ای با استفاده از عکس تعدادی از نقوش مهرهای مجموعه نیری انجام گرفته است. بااینکه هیچ منبع مستند هم زمان، درمورد معانی مرتبط با نقوش روی مهرها مدرکی ارائه نمی کند، اما جنبه ی اعتقادی و معانی دینی و اسطوره ای اکثر نقوش حیوانی کاملاً روشن و آشکاراست.